Deniz Gezmiş Anlatıyor - Kısım 4

Alıp Emniyet’e götürdüler.

Orada da davranışlarım aynı. Komiserlere, polislere, Emniyet Müdürü’ne falan, herkese böyle sözler söylüyorum, hakaretler yağdırıyorum.

Akşam olacak, saat 17’de herkes çekilip gidecek, işkence başlayacak, diye düşünüyorum.

Dördüncü güne girmişim; açlık, yorgunluk, uykusuzluk bitirmiş beni. Bitkinim. Kalan son gücünü kullanıyorum, direniyorum.

Saat 17 oldu ve işkence başlamadı.

İradeyi sıfıra indiren bir ilâç verdiler.

İğne yapacaklardı, yaptırmadım. Zorla yapmak istediler, direndim; başaramadılar. Hapı tercih ettim. Aldım hapı. ‘Biraz ağzımda tutarım’ diye düşünüyorum. İkinci Şube Müdürü’yle bir komisere de birer hap içirdim. “Önce siz için, ondan sonra ben içeyim, İçmem yoksa,” dedim.

Birer hap yutmak zorunda kaldılar.

Şartlandırıyorum kendimi ve boyuna baskı yapıyorum kendime:

“Söylemeyeceğim, söylemeyeceğim.”

Böyle yaparsan, hap da olsa, söylemek istemediğin şeyleri söylemiyorsun.

İlaç gevşetiyor. Ama kendini şartlamış olman önemli.

Orada da saygı duymaktan alamadılar kendilerini polisler.

Direnirsen sonuç hep böyle oluyor.

Birkaç tanesi bozuluyor tabii bana; birkaç tüyü bozuk, müthiş sinir oluyor yaptıklarıma. Ama oradakilerin büyük çoğunluğu saygılı oldular bana.

Fizik işkence hiç önemli değil. İnsanı pek etkilemiyor. Dayanıyorsun, önemli olan psikolojik hikâye.

İstanbul’da, bir keresinde on üç kişi falandık. Bizi şöyle sıralamışlardı karşılarına. Makineli atışı gibi üst üste, aralıksız sorular soruyorlardı kısa kısa. Cevap vermemek olanaksızlaşıyor. Ben, orada, soru sorulunca, hiç düşünmeden sövüyordum. Çok iyi oluyor. Biraz düşünmek, biraz duraksamak bile, yüze vuran ifadeyle ipucu verebiliyor polise, özellikle MİT uyguluyor bu yöntemi.

***

Bir de ara sıra gelip alay ederler. Yüzünü falan eller biri, alay ederek.

“Şuna da bak,” falan der.

Müthiş sinir bir şey. Yani kişiliğini yok etmek isterler o anda. Kesinlikle duracaksın, sinirlenmeyeceksin. Çok önemli.

***

Arabasını alarak kaçırdığım pijamalı adam astsubaydı. Hele ateş altına girip çıktıktan sonra görecektin. Bir yandan da tam bir otomat haline gelmişti yanımda. Yani, adamın beyni, senin beynine geçmiş o anda; sen ne dersen onu yapıyor. Şaka değil, senin elinde silahın var, silahlısın; otomatik silah var elinde. Yanında boyuna ateş etmişsin sağa sola. Yani elindeki silahı ateşlerken görmüş seni bir kere.

***

Ve ben, çatışma sırasında değil, ama çatışma dışı kalınca, boyuna kadını, astsubayın karısını düşünüyordum arabadayken. İstemeyerek yaralamıştım kadıncağızı.

Bir de, o çatışmalarda “acaba kaç kişi öldü?” diye düşünmekten kendimi alamıyordum.

***

Devrimci, yakalanınca, karşı devrimin eline düşünce, tamam mı, korkunç, çok boktan bir durum oluyor. Adamların yüzlerindeki o keyifli, aşağılık durum, illet eder insanı. Sanki büyük bir şey başarmış gibidirler. İşte orada, o durumda, yakalandığına müthiş pişman oluyorsun.

***

Normal, silahlı bir çatışmada sık sık vurulduğunu sanıyorsun. Yaranın sıcaklığıyla, vurulduğunu daha pek anlamadığını sanıyorsun. Arada bir yokluyorsun kendini, yaralandım mı diye.

Ama, çatışma sırasında yaralanmış olmanın kesinlikle hiç önemi yok.

Çatışırken ve yakalanınca, ölçü olarak, öbür büyük devrimcileri düşünüyorsun. Bir devrimci nasıl davranır? O büyük devrimciler nasıl davranmıştı? Che Guevara nasıl davranmıştı? Bak, sen inceledin, yazdın bu konuyu. Ernesto adlı hikâyende Guevara’nın nasıl yakalandığını, yakalanınca nasıl davrandığını yazdın, bilirsin. İşte onları düşünüyorsun o anda. Onların davrandığı gibi, onlar gibi davranmak istiyorsun.

Hep bunları düşünüyorsun; çatışırken ve yakalanınca.

Onlar gibi davranmayı düşünüyorum.

Onlar gibi ölmeyi.

***

Bugünkü kuşak bizlerden oldukça değişik. Ayrı özellikler tadıyor bu kuşak. Bir bakıyorsun, silahını alıp eyleme giriveriyor. Bu yeni arkadaşları söylüyorum.

Bizim kuşak başka türlüydü.

Biz edebiyattan falan geldik buraya. Yenikapı’dan. Beni al işte: 1966’da üniversiteye girdim, İstanbul Hukuk Fakültesi’ne. 1964’te partiye girmiştim, Türkiye İşçi Partisi’ne.

Bu yeni kuşak, bizler gibi değil, öyle uzun boylu düşünce tartışmaları falan da yapmaya fırsat bulamadı bu kuşak. Üniversite özgürlüklerini yaşamanın ne olduğunu bile anlayamadan kendilerini eylemin içinde buluverdi çocuklar.

Örneğin, Beethoven’i doyasıya dinleyemediler.

Eisenstein’ın filmlerini, Pudovki’nin filmlerini bile şöyle rahatça, zevkle seyredemediler.

Düşünsene, bir resim sergisini bile şöyle içlerine sindire sindire gezip görme olanağı bulamadılar.

Bu eksikliklerin onlara çok zararı oldu.

Marksizm-Leninizm, nasıl insanlığın bir ürünüyse, bunlar da, bu söylediklerim de, insanlığın uzun yüzyıllar sonunda yarattıklarıdır, ürünleridir.

Bu yeni gelen kuşak, insan olarak, bunların, bütün bu insanlık ürünlerinin çoğundan yoksun kaldı. Hiç de iç açıcı bir durum değil bu.

önemli değilmiş gibi görünür ama, yahu bu çocuklar doğru dürüst âşık bile olamadılar.

Burjuvalar bilmez bu hikâyeyi.

İnsanlığın büyük kültür mirasını yine en iyi, devrimciler anlar, devrimciler değerlendirir. Marksist-Leninist olanın, ötekilere üstünlüğüdür bu.

Bir burjuva, inan ki, Beethoven’in Yedinci Senfonisi’ni, bir devrimci kadar anlayamaz bence.

Bir burjuva, Lorca’nın şiirinin tadına, bir Marksist-Leninist gibi varamaz.

İspanya İç Savaşı’nı yaşayan biri Rodrigo’yu nasıl bizlerden daha iyi anlarsa, bu da öyledir. Bilmem yanılıyor muyum? Hiç sanmam.

***

Eylem sırasında neler duyduğum mu? Evet, önemli. Anlatmaya çalışayım.

Şöyle başlayalım:

İstersen banka soygunu hikayesiyle başlayalım.

Bir kere, heyecanlanmamak olanaksız. Ama bu işin korkuyla hiç bir ilgisi yok. Hani çok hızlı giden bir arabada duyulan heyecan vardır ya, onun gibi bir şey işte. Bir gerilim. Yani, bilinmedik bir olayda duyulan heyecan gibi.

Bankaya girince, orada çalışan insanların yüzü çok ilginç. Özellikle yüzleri. Yüzleri hiç kıpırdamıyor. Hani, gülüyorken, gülüyor olarak kalıyor insanın yüzü. Hem de sonuna kadar. Yüz öylece donup kalıyor. Bankaya ilk girdiğin anda duyduğu, geçirdiği şok sırasında yüzün aldığı biçim ne idiyse, öylece donup kalıyor yüzleri. Hani filmlerde olur, akıp giden hareket, bir fotoğraf halinde dondurulur ya bazen, tıpkı öyle.

Orada duyulan duygu, öğrenci eylemlerine katılırkenki duygu gibi değil. Kitle duygusuna hiç benzemiyor. Çok değişik. Benim güleceğim geldi, adamların o garip hallerini görünce.

***

Sonra izlenme duygusu var. Şehir içi olaylarında, arabayla boyuna yer değiştirirken, arkana takılan her arabadan kuşkulanıyorsun. Bu kesin. Her arabaya polis arabası gözüyle bakıyorsun. Kaçınılmaz bir duygu bu.

***

Eğlenceli yanları da var bu işin.

Amerikalı zenci şoför Finley’i kaçırdığımız gün, biz Finley’i arabadan indirdikten sonra, Yusuf arabayı götürüp Eskişehir yolu üzerinde bir şarampole yuvarladı. Sonra bizim oraya yirmi otuz araba dolusu polis geldi.